Πρέπει να το παραδεχθούμε, κουβαλάμε ένα σωρό στερεότυπα μέσα στο μυαλό μας. Οι Σκωτσέζοι είναι τσιγκούνηδες, οι μαύροι της Αμερικής εγκληματίες, οι ξανθές χαζές...μπορώ να συνεχίσω για ώρες με δαύτα. Είναι όμως ένα στερεότυπο που πάντα με ενοχλούσε πάρα πολύ και το έπαιρνα προσωπικά. Και όσο μεγάλωνα, τόσο περισσότερο έψαχνα τρόπους να το πολεμήσω.
Και ιδού: “Πολεμοχαρείς και αγράμματοι και απάνθρωπα σκληροί οι Σπαρτιάτες” είναι η μόνιμη επωδός στα χείλη κάμποσων ψευδοπροοδευτικών μυρωδιάδων. Η προσπάθεια ανατροπής αυτού του στερεότυπου ξεκινά!
Πολεμοχαρείς λοιπόν και με δίψα για αίμα οι Σπαρτιάτες...αλήθεια; Απέναντι σε ποιόν άραγε; ‘Αν ανατρέξει κάποιος σοβαρά στην ιστορία της Σπάρτης (για το σκοπό του κειμένου αυτού, η περίοδος εξέτασης είναι 8ος π.α.χ.χ. αιώνας-3ος π.α.χ.χ. αιώνας) θα διαπιστώσει με έκπληξη πως με εξαίρεση τους 2 Μεσσηνιακούς Πολέμους και τον Πελοποννησιακό τον οποίο δε προκάλεσαν περνάνε χρόνια ολόκληρα χωρίς καμία αξιοσημείωτη μάχη να διεξάγεται με υπαιτιότητα ή πρωτοβουλία της Σπάρτης ή και χωρίς αυτή. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Ένας θεμελιώδης λόγος είναι πως οι Σπαρτιάτες απέφευγαν τις συγκρούσεις συστηματικά και μάλιστα είχαν αναπτύξει πρακτικές που τρομοκρατούσαν τους αντιπάλους τους, έτσι ώστε να κερδίζουν μάχες χωρίς να ματώσουν τα ξίφη τους (οι μαρτυρίες για αψιμαχίες που τελειώνουν πριν καν αρχίσουν, όταν οι αντίπαλοι τρέπονται σε φυγή βλέποντας τη σπαρτιατική φάλαγγα να κινείται προς τα εμπρός απόλυτα συντεταγμένη και ψάλλοντας, είναι πολλές). Ο βασικός λόγος για αυτό ήταν η πλήρης επίγνωση του γεγονότος πως για να διατηρηθεί το πολίτευμά τους και η καθαρότητα της τάξης των Σπαρτιατών, είναι επιτακτική η ανάγκη να διατηρηθεί ο αριθμός τους σχετικά σταθερός (ιστορικά δεν ξεπέρασαν τους 15.000). Επομένως, οι πόλεμοι δεν ήταν αυτοσκοπός, κάθε άλλο...
Ένα άλλο στοιχείο ενδεικτικό του δισταγμού των Σπαρτιατών να πολεμήσουν είναι το γεγονός πως η πρώτη φορά που βγήκε ο σπαρτιατικός στρατός πέρα από τον Ισθμό, ήταν κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων στις αρχές του 5ου αιώνα π.α.χ.χ!! Με άλλα λόγια για περίπου 300 χρόνια είχαν να κάνουν μόνο με τους Τεγεάτες και τους Αργείους, ενώ με τους Κορίνθιους οι σχέσεις ήταν κατά κανόνα συμμαχικές. Επομένως στη Πελοπόννησο πόσες φορές και με ποιούς πολεμούσαν οι Σπαρτιάτες άραγε;; Εύλογη απορία δε νομίζετε; Όχι για τους (Έλληνες υπενθυμίζω) συγγραφείς των σχολικών και ιστορικών βιβλίων.
Αγράμματοι και άξεστοι οι Σπαρτιάτες...χμμμ...φαινομενικά δύσκολο να ανατραπεί η σκαλισμένη στη πέτρα του χρόνου εντύπωση πως οι Σπαρτιάτες ήταν έτσι. Και όμως δεν είναι. Οι Σπαρτιάτες κατά τη διάρκεια της αγωγής μάθαιναν γραφή και ανάγνωση, μουσική και χορό, όλοι και ανεξαιρέτως. Αυτό είναι ό,τι πιο κοντινό σε δημόσια δωρεάν παιδεία υπάρχει στο κόσμο όλο για αιώνες. Εκπληκτικό και όμως αληθινό!!! Όπου υπήρχε κάποιοι τύπου παιδεία εκείνη τη περίοδο ή και αργότερα είτε ήταν χριστιανικού/εκκλησιαστικού τύπου «παιδεία», επομένως περιορισμένη και κατευθυνόμενη είτε δεν ήταν δημόσια και δωρεάν (φυσικά ούτε στην Αθήνα του Περικλή που έχει εξυμνηθεί δυσανάλογα πολύ). Οι ενστάσεις ορισμένων πως οι παρεχόμενες γνώσεις ήταν βασικές δεν αναιρούν το γεγονός πως ήταν διαθέσιμες σε όλους τους πολίτες υπό την «κρατική» αιγίδα. Και ας μη ξεχνάμε πως αυτές οι βασικές γνώσεις ήταν πολύ περισσότερες από όσες είχε ο μέσος άνθρωπος ακόμα και σε πολύ μεταγενέστερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα τρομακτικά επίπεδα αναλφαβητισμού κατά τη διάρκεια του αξημέρωτου σκοταδιού του Μεσαίωνα.
Επίσης ο σεβασμός των Σπαρτιατών στις γυναίκες και τους γεροντότερους ήταν παροιμιώδης. Οι «τρομακτικοί, αιμοδιψείς και ανηλεείς» Σπαρτιάτες όταν απευθύνονταν στις μητέρες τους όφειλαν να έχουν τα χέρια τους μέσα από το χιτώνα και να έχουν το κεφάλι τους ελαφρά σκυμμένο. Φανταστείτε τη σκηνή σε αντιπαραβολή με τους χαρακτηρισμούς στα εισαγωγικά που παρέθεσα δυο αράδες παραπάνω. Οι γυναίκες κυκλοφορούσαν ελεύθερα στη πόλη και όχι κλεισμένες στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού τους όπως ήταν ο κανόνας τότε, πριν και μετά σε όλο σχεδόν το κόσμο. Μάλιστα έγιναν αντικείμενο κριτικής από σύγχρονούς τους, σεμνότυφους Έλληνες για αυτή την ελευθερία - και αντικείμενο του πόθου λόγω της προκλητικής ενδυμασίας τους. Οι Σπαρτιάτισσες ήταν διάσημες στην αρχαιότητα ως «φαινομηρίδες», με άλλα λόγια συνήθιζαν να φοράνε ένα ένδυμα με σκίσιμο στο πλάι που επέτρεπε να φαίνεται μέχρι ψηλά ο μηρός τους, πράγμα αδιανόητο για εμάς του πολιτισμένους μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα μ.α.χ.χ. αν δε κάνω λάθος.
Απάνθρωπα σκληροί οι Σπαρτιάτες, διότι πέταγαν τα ανάπηρα παιδιά στο Καιάδα και κατέτρεχαν τους είλωτες. Δυο σκοτεινά σημεία της σπαρτιάτικης ιστορίας που σπιλώνουν το πορφυρό χιτώνα της. Είναι έτσι όμως;
Ανθρωπολογικές μελέτες στο Καιάδα έχουν αποδείξει πως βρέφη και παιδιά στο Καιάδα δεν ρίχνονταν. Ούτε υπάρχει γραπτή αναφορά για κάτι τέτοιο στις αρχαίες πηγές. Έχουν βρεθεί σκελετοί, αλλά μόνο ενηλίκων...και αυτό διότι ο Καιάδας ήταν τόπος εκτέλεσης ανθρώπων που έχουν καταδικαστεί σε θάνατο και μάλιστα ελάχιστα χρησιμοποιημένος αφού τα εγκλήματα στη Σπάρτη ήταν σπάνια. Και το πιο τραγελαφικό από όλα;;; Ο βασιλιάς της Σπάρτης Αγησίλαος ήταν εκ γενετής κουτσός!!! «Χωλός» όπως αναφέρουν οι αρχαίες πηγές στο πρωτότυπο κείμενο. Κάποιοι θα πουν πως ήταν βασιλιάς, επομένως εξαιρείται. Ε, τότε ας αποφασίσουμε επιτέλους τι είναι οι Σπαρτιάτες, ατσάλινα άκαμπτοι και τραχείς ή «βύσματα» και κωλοτούμπες;
Σίγουρα πάντως ήταν ολιγαρκείς. Και εξηγούμαι ευθύς αμέσως γιατί και πώς αυτό συνδέεται με τους είλωτες. Κάθε Σπαρτιάτης πολίτης είχε στην ιδιοκτησία του ένα σεβαστό κλήρο γης τον οποίο καλλιεργούσαν οι είλωτες και ήταν υποχρεωμένος να αποδίδει κάθε χρόνο στη πόλη της Σπάρτης συγκεκριμένες ποσότητες αγαθών (όχι μεγάλες) όπως λάδι και ελιές. Οι υπερβάλλουσες ποσότητες περιέρχονταν στη κατοχή των ειλώτων που καλλιεργούσαν το συγκεκριμένο κλήρο γης!! Προκαλώ τον οποιονδήποτε να αναφέρει ένα παράδειγμα δούλου από τότε μέχρι το 18ο αιώνα μ.α.χ.χ, ο οποίος έχει αυτό το δικαίωμα...ας ανατρέξει στην ιστορία από τη Ρώμη των Καισάρων και την Βόρεια Αμερική του εμφυλίου μέχρι την Αθήνα του Περικλή, τέτοιο παράδειγμα δε θα βρει. Επίσης κάθε Σπαρτιάτης δεν είχε δικαίωμα να τιμωρήσει, πόσω μάλλον να σκοτώσει κάποιο είλωτα αφού δεν ανήκει σε εκείνον αλλά στη πόλη της Σπάρτης.
Ξέρω πως δε γίνεται να ανατραπεί η εικόνα που λίγο-πολύ όλοι έχουμε ή είχαμε για τους Σπαρτιάτες με δέκα αράδες αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός. Οι Σπαρτιάτες οι ίδιοι δε προσπάθησαν να πείσουν κανέναν για το ορθό του τρόπου και του ήθους τους, ούτε να το εξάγουν ή να το επιβάλουν. Απλά το επέλεξαν για τον εαυτό τους... Ποιος έχει τα κότσια σήμερα να επιλέξει το τραχύ και δύσκολο αλλά έντιμο και ευθύ αντί για το βολικό και τρυφηλό;;;
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου